Tytułem wstępu
W bieżącym roku mija 125 lat od chwili, gdy rzymskokatolicka parafia pod wezwaniem św. Henryka we Wrocławiu rozpoczęła duszpasterską działalność. Dla uczczenia tej rocznicy zostało przygotowane to opracowanie, które ma na celu nie tylko chronologiczne przypomnienie faktów związanych z powstaniem a następnie działalnością parafii, ale również ukazanie wysiłku zarówno duchownych, jaki osób świeckich przy odbudowie budynków oraz tworzeniu od podstaw nowej wspólnoty parafialnej po II wojnie światowej.
Dzieje parafii do 1945 r.
Charakterystyka obszaru przyszłej parafii
Teren erygowanej w XIX w. parafii św. Henryka obejmował leżące niegdyś na południowym obrzeżu miasta Wrocławia następujące wsie: Lehmgruben (okolice ul. Glinianej), Huben (Huby), Neudorf (okolice ul. Komandorskiej), Herdain (Gaj) i Dürrgoy (Tarnogaj). Katolicy mieszkający w tych miejscowościach należeli w części do parafii św. Maurycego, w części do parafii Bożego Ciała, a nawet do parafii św. Doroty. Poczynając od roku 1868 wymienione wsie przyłączono do miasta. Najpóźniej, bo w roku 1904, dołączono do Wrocławia Tarnogaj. Procesowi urbanizacji towarzyszyła zmiana charakteru tego obszaru, który z terenu upraw rolniczych (głównie warzywnych) stał się miejscem intensywnej zabudowy typu miejskiego. Równocześnie z tym na wymienionym terenie nastąpił w ciągu niewielu lat gwałtowny przyrost ludności, uzasadniający potrzebę utworzenia na tym obszarze nowej parafii.
Proboszczowie i administratorzy do 1946 r.
Jakkolwiek parafa wraz z kościołem św. Henryka istnieją od roku 1893, to jednak, przez kilka lat prawo udzielania chrztów, ślubów i odprawiania pogrzebów było zarezerwowane dla dotychczasowych parafii św. Maurycego, Bożego Ciała i św. Doroty, zaś uprawnienia duszpasterzy nowej parafii były ograniczone.
Pierwszym księdzem skierowanym przez kardynała Koppa do sprawowania nabożeństw w kościele św. Henryka był zasłużony misjonarz ks. Eduard Hermann. Po 2,5 latach misji na Dzikim Zachodzie w Ameryce przyzwyczaił się do tak głośnych kazań, że w kościele aż grzmiało. W roku 1896 zasłabł w konfesjonale i w miesiąc później zmarł w wieku 65 lat.
Wikarzy św. Henryka do 1945 r.
Wikarzy pracujący w parafii św. Henryka.
Wzrost liczby wiernych i utworzenie nowych parafii
W ostatnich latach XIX w. parafia św. Henryka liczyła 13 tys. wiernych, zaś wg danych z roku 1906 na jej terenie mieszkało 16 218 katolików oraz 21 979 osób innych wyznań. Na terenie parafii znajdowały się liczne szkoły, w których proboszczowie i wikarzy nauczali religii.
Czytaj więcej: Wzrost liczby wiernych i utworzenie nowych parafii
Życie parafialne do 1945 r.
Różne aspekty życia parafii św. Henryka
W pierwszych latach istnienia parafii proboszcz był jedynym duszpasterzem. Pierwszy wikary został parafii przydzielony w r. 1901, od r. 1906 parafia miała dwóch Wikarych, zaś od r. 1912 proboszcz miał do pomocy stale trzech księży. Pomimo tego kapłani mieli liczne obowiązki, jak np. praca w stowarzyszeniach parafialnych, wielka liczba lekcji religii w szkołach powszechnych i średnich, opieka duszpasterska nad chorymi w szpitalu św. Anny oraz w drugim, znacznie większym szpitalu, który mieścił się w budynkach dzisiejszej Akademii Ekonomicznej przy ul. Komandorskiej. Od czasu wydania dekretu świętego papieża Piusa X o częstej Komunii św. przybywało stale pracy w konfesjonałach.
Działania wojenne
Działania wojenne i zniszczenia kościoła w 1945 roku
Pierwsze pociski i bomby spadają na terenie parafii w dniu 28 stycznia 1945 roku. Na rozkaz gauleitera Hankego w "twierdzy Wrocław" może pozostać tylko 35 duchownych katolickich. W naszej parafii zostaje ks. proboszcz Reisse. Od 16 lutego silny ostrzał pozwala przeżyć tylko w piwnicach.
Od 1945 r.
W dniu kapitulacji Wrocławia, tj. 6 maja 1945 r. proboszczem parafii św. Henryka był dziekan ks. dr Roman Reisse, który zginął tragicznie zastrzelony przez polski patrol na ul. Kościuszki 8 lipca 1945 r. Po śmierci ks. Reisse administrację parafii objął ks. Rudolf Lange, dotychczasowy wikariusz parafii. Władze hitlerowskie w czasie II wojny światowej ustanowiły miasto Wrocław twierdzą „Festung Breslau”, co spowodowało bardzo duże zniszczenie miasta, a zwłaszcza południowych dzielnic Wrocławia, w tym dzielnicy Krzyki, w której znajduje się parafia św. Henryka. Działania wojenne spowodowały, że budynek kościoła parafialnego św. Henryka we Wrocławiu przy ul. Glinianej został zniszczony w 60%, a budynek plebanii i domu parafialnego całkowicie.